در دنیای ایده‌آل، ولتاژ خروجی منابع تغذیه dc یک خط صاف و بدون اعوجاج است؛ اما در واقعیت اینطور نیست. یکی از مشکلاتی که در طراحی منابع تغذیه و طراحی بردهای الکترونیکی وجود دارد، وجود نویز است. علی‌الخصوص در منابع تغذیه سوییچینگ این مشکل بیشتر خود را نشان می‌دهد. نویز به وجود آمده ممکن است به بار برسد و به منبع بازگردد و اثرات نامطلوبی ایجاد کند و یا روی عملکرد ماژول‌های ADC و یا DAC و یا آپ‌اَمپ‌های حساس به نویز تاثیر منفی بگذارد. در میکروپروسسورهای با فرکانس کلاک بالا، نویز تغذیه می‌تواند حتی فرکانس کلاک پردازنده را تا 6% کاهش دهد و منجر به بروز مشکلات متعددی شود.
همانطور که از فیلترها برای حذف نویز از سیگنال استفاده می‌کنیم، میتوانیم برای حذف نویز از ولتاژ تغذیه نیز آن‌ها را به کار بگیریم. همچنین در کاربردهایی که به ولتاژهای ثابت و تمیز نیازمندیم و تغذیه از خارج از مدار تأمین می‌شود، میتوانیم با قرار دادن فیلتر، مناسب بودن تغذیه را تضمین کنیم.
ریپل و نویز
عموما بر روی ولتاژهای تغذیه دو سیگنال ناخواسته دیگر قرار می‌گیرند. سیگنال نویز و ریپل. عامل ایجاد ریپل، ولتاژ پریودیک ورودی به منابع است. همچنین فرکانس سوییچینگ آی‌سی سوییچینگ نیز می‌تواند منجر به ایجاد ریپل شود. در منابع تغذیه SMPS که در مقاله انواع منابع تغذیه به ساختار آن اشاره شد، این موضوع تقریبا اجتناب ناپذیر است. مهم نیست که تراشه سوییچینگ شما چقدر خوب است، این قسمت در بسیاری مدارات منجر به ایجاد نویز می‌شود.
نویز یک سیگنال با فرکانس بالا است که روی سیگنال‌ها می‌نشیند. به علل مختلفی می‌تواند به وجود بیاید و در قالب‌های نویز حرارتی، نویز flicker و یا shot نویز در مدار قرار گیرد.
برای حل مشکل ریپل عموماً از رگولاتورها یا تثبیت کننده‌های ولتاژ استفاده می‌کنیم. برای رفع نویز از مدارات، قرار دادن فیلتری ساده در ورودی می‌تواند باعث افزایش کیفیت طراحی مدار شود. وجود فیلتر گاهی می‌تواند به بهبود مشکل ریپل نیز کمک بسیاری کند.
طراحی فیلتر پایین گذر LC برای تغذیه مدارات
همانطور که گفته شد نویزها سیگنال‌های فرکانس بالایی هستند. در نتیجه برای حذف آن‌ها از فیلتر پایین گذر(LPF) استفاده می‌کنیم.
شکل زیر یک فیلتر پایین‌گذر LC را نمایش می‌دهد. فرض شده است که تغذیه از خارج برد تأمین می‌شود. طراحی‌های دیگر با المان‌های بیشتر یا کمتر نیز می‌تواند فیلترهایی با مشخصه‌های دیگری را به دست دهد. در این مقاله به بررسی فیلتر LC و نکات طراحی آن می‌پردازیم. بخش مربوط به فیلتر در مدارات پس از بخش رگولاتور قرار می‌گیرد. پس لازم است افت ولتاژ روی بخش فیلتر بسیار کم باشد.
همانطور که می‌دانید، سلف سیگنال ac و خازن سیگنال DC را عبور نمی‌دهد. فیلتر LC برهمین اساس کار می‌کند. برای انتخاب مقادیر سلف و خازن لازم است فرکانسی که می‌خواهیم حذف شود را بدانیم. با استفاده از اسیلوسکوپ میتوان نویز و ریپل روی خطوط تغذیه را مشاهده کرد و فرکانس قطع را مطابق رابطه زیر به دست آورد. (در فیلترهای پایین گذر فرکانس‌های پایین عبور می‌کنند و فرکانس‌های بالا حذف می‌شوند. در واقع هرچه فرکانس افزایش یابد، دامنه‌ی ولتاژ خروجی کاهش خواهد یافت. فرکانس قطع فرکانسی است که در آن دامنه ولتاژ خروجی 70.7% ولتاژ ورودی است.)
در این حالت با توجه به مشخص بودن فرکانس، مقدار LC محاسبه می‌شود. البته انتخاب سلف و خازن نکاتی دارد که باید به آن‌ها توجه شود. در ادامه به این موضوع پرداخته‌ایم.
انتخاب سلف مناسب
اندازه‌ی سلفی که انتخاب می‌شود باید حدود ده برابر بزرگتر از سایر اندوکتانس‌های سری با منبع تغذیه باشد. اگر سلف دیگری در منبع وجود نداشته باشد، اندوکتانس ایجاد شده توسط ترک‌ها و مسیرها در PCB خواهد بود و باید آن را محاسبه کنیم برای محاسبه این اندوکتانس میتوانیم از یک تقریب نه چندان دقیق استفاده کنیم. به این حالت که طول کل مسیری که power عبور می‌کند را محاسبه کرده و به ازای هر 1 میلی‌متر، 1nH برای سلف در نظر بگیریم. در صورتی که از power plane استفاده شده باشد، میتوان از اندوکتانس این مسیرها صرف نظر کرد.
برای مثال فرض کنید در بردی به ابعاد 100mm*100mm طول ترک‌های استفاده شده در امتداد منبع تغذیه نزدیک به 300mm باشد. با اندکی افزایش (برای تضمین کیفیت) میتوانیم طول را 500mm در نظر بگیریم. که به این معنی است که اندوکتانس توزیع توان روی این برد چیزی در حدود 500nH می‌باشد. برای اینکه سلف فیلتر منبع تغذیه حدود 10 برابر بزرگتر از این مقدار باشد، یک سلف 10uH با تلرانس 30% را میتوان قرار داد. دلیل بزرگتر انتخاب کردن ظرفیت سلف این است که این ظرفیت با افزایش جریان عبوری، کاهش می‌یابد. مثلا فرض کنید در این مثال جریان کشیده شده 2.4 آمپر است و با کشیده شدن این جریان، ظرفیت سلف حدود 30% کاهش می‌یابد. اندوکتانس اضافی برای تحمل تلرانس -30% ست.
انتخاب خازن مناسب
خازن‌های واقعی عموماً غیر ایده‌آل هستند. هر خازن را میتوان به صورت یک خازن سری با مقاومت و سلف مدل نمود.
مقداری از انرژی در خازن به علت وجود همچین مسئله‌ای به شکل گرما از دست می‌رود. مقاومت سری معادل (ESR: Equivalent series resistance) که به عنوان مقاومت داخلی نیز شناخته می‌شود، مقداری است که نشان دهنده از دست دادن انرژی مفید در یک مدار الکترونیکی ساده متشکل از یک مقاومت و یک خازن ایده‌آل است.
اندوکتانس سری معادل (ESL: equivalent series inductance) یک اندوکتانس موثر است که برای توصیف بخش القایی امپدانس خازن استفاده می‌شود.
در طراحی فیلتر LC، اگر مقدار ESR خازن استفاده شده بالا باشد، منجر به ایجاد رزونانس در مدار شود. برای جلوگیری از ایجاد این موضوع، خازن‌های OS-CON (aluminum solid capacitor with high conductive polymer) انتخاب مناسبی است. همچنین برای اینکه در فرکانس‌های بالاتر (به علت افزایش ESR) مدار دچار تشدید نشود، سعی می‌کنیم مقدار خازن را کوچکتر و سلف را بزرگتر بگیریم.
برای درک بهتر این موضوع به تصویر زیر دقت کنید.
همانطور که می‌بینید، خازن OC-CON فرکانس‌های بالاتر را با نرخی بیشتر از خازن الکترولیتی آلومینیومی تضعیف می‌کند.
یک مثال
در مثال زیر یک نمونه فیلتر برای تأمین تغذیه دیجیتال نشان داده شده است. در این فیلتر از سلف سری 10 میکروهانری و خازن موازی 4.7 میکروفاراد برای فیلتر کردن نویزهای فرکانس پایین و خازن موازی 100 نانوفاراد برای فیلتر کردن نویزهای فرکانس بالا استفاده شده است.
خلاصه
وجود فیلتر در ورودی مدارات کیفیت و عملکرد مدار را بهبود می‌دهد. یک نمونه فیلتر پرکاربرد که میتوانیم در ورودی مدارات از آن استفاده کنیم فیلتر پایین گذر LC است. ابتدا باید بدانیم که چه فرکانس‌هایی را می‌خواهیم حذف کنیم. سپس با درنظر گرفتن این نکته که ظرفیت سلف باید بیشتر از 10 برابر اندوکتانس‌های مسیر تغذیه باشد و همچنین اینکه خازن باید کمترین ESL و ESR را داشته باشد، مقادیر سلف و خازن را به دست می‌آوریم. رعایت نکاتی این چنین کیفیت مدارات طراحی‌شده را افزایش می‌دهد. در مرکز ذهن دیجیتال طراحی انواع مدارات با کیفیت بسیار بالا و رعایت تمامی ملزومات صورت می‌گیرد و مدار با بالاترین کیفیت طراحی در اختیار مشتری قرار می‌گیرد. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه با کارشناسان ما در ارتباط باشید.
